مهارت نه گفتن :
همه ما بارها در موقعیت هایی قرارگرفته ایم که گفتن کلمه نه برای مان دشوار است . ناتوانی در نپذیرفتن در خواستهای غیر منطقی دیگران می تواند در موقعیت های مختلف مشکلاتی برای ما ایجاد کند . تحقیقات روان شناسان نشان می دهد بسیاری از افراد که دچار مشکلات مختلف مانند مصرف مواد مخدر یا فرار از خانه می شوند در نه گفتن مشکل دارند .
مهارت چهارم : مهارت روابط بین فردی :
یکی از نشانه های سلامت روانی، وجودروابط سالم بین فردی است. روابط گرم و صمیمی با انسان های دیگر منبع اعتماد، راحتی و آسایش هر کدام ازماست. حمایت اجتماعی درواقع پیوندهای میان افراداست که باعث ایجادامنیت،آرامش،اهمیت و احترام درافراد می شود. برای بهره گیری ازاین شبکه ی ارتباطی باید برخی از مهارتها را آموخت. مهارتهایی که به ایجاد روابط بهترمابادیگران کمک می کند برسه دسته اند:
1- مهارتهای اصلی ارتباط بادیگران ( کلامی – غیرکلامی )
2- مهارتهای سازگاری بادیگران
3- مهارت های سازگاری بادیگران
مهارت پنجم: مهارت تصمیم گیری :
زندگی دردرون خود مسایل و مشکلاتی به همراه دارد که مستلزم وجودرقابت و کشمکش است. هریک از ماطی روز با مشکلاتی متعددی مواجه می شویم که نیاز به تصمیم گیری مناسب دارد. برای رسیدن به اهداف خود باید بهترین تصمیمات را بگیریم . درواقع همگی ما تجاربی از تصمیم گیری غلط داریم که به پیامدهای ناخوشایندی منتهی شده است.
برخی از تصمیمات غلط درباره موضوعات کم اهمیت هستند که پیامد آن چندان جدی نبوده یا زیاد طول نمی کشد ولی تصمیمات مهمی در زندگی وجود دارند که اگر غلط انجام شوند پیامد بد آن تا آخر عمر باقی خواهد بود . به همین جهت باید سعی کنیم از تصمیم گیری های تکانه ای و احساسی ، اجتناب ورزیم و حتی المکان پیرو تصمیم گیرهای منطقی باشیم .
در یک تصمیم گیری منطقی مراحل زیر وجود دارد :
1- مواجه شدن با تصمیم
2- خلق انتخاب ها و جمع آوری اطلاعات
3- ارزیابی پیامدهای پیش بینی شده
4-متعهد کردن خود به یک تصمیم
5- طرح ریزی برای چگونگی اجرای تصمیم
6- اجرای تصمیم
7- ارزیابی پیامدهای واقعی اجرای تصمیم
عوامل شخصی موثر در تصمیم گیری :
عوامل فردی زیادی وجود دارند که بر تصمیم گیری های ما تاثیر می گذارند , مهمترین این عوامل عبارتند از :
- اعتماد به نفس , استقلال فکری و انعطاف پذیری.
- عدم ترس از خطرات .
- درک درست موقعیت و مشکل
- دانش و اطلاعات درباره مشکل یا موقعیت
- آمادگی برای مشورت بادیگران
- آمادگی برای پذیرش مسئولیت تصمیم های اتخاذ شده.
مهارت ششم : مهارت حل مساله:
همه انسانها درزندگی فردی واجتماعی خودبا مسایل و مشکلات متعددی مواجه می شوند . درواقع زندگی چیزی جز روند پیاپی مواجه شدن با مسایل و مشکلات و تلاش برای حل و فصل آن ها نیست.
وجود مشکل درزندگی ما امری عادی است و ما خواه ناخواه با مشکلات متعددی درزندگی خود روبرو می شویم . بنابراین به جای این که منفعلانه عمل کرده و آرزو کنیم ای کاش هیچ مشکلی در زندگی ما پیش نیاید ، بهتر است یادبگیریم که چطور مشکلات خودرا حل کنیم . اگر از توانایی لازم برای حل موفقیت آمیز مسایل برخوردار باشیم اعتماد به نفس بالاتر و احساس ارزشمندی بیشتری پیدا می کنیم ، ولی اگر فاقد مهارتهای لازم برای حل مشکل باشیم یا از روش های نامناسب و معیوب برای حل مسایل خود استفاده نماییم در سازگاری با محیط دچار مشکل شده و بهداشت روانی ما تهدید خواهد شد.
حل مسله مستلزم چند فعالیت است: ابتدا باید مشکل را به دقت تعریف کنید ، سپس راه حل های متفاوت حل مشکل را مطرح کرده مورد بررسی قرار دهید و در نهایت مناسب ترین و موثرترین راه حل را انتخاب و اجراکنید.
مهارت هفتم : مهارت تفکر انتقادی :
از تفکر و تعمق غافل نشوید زیرا تفکر حیات بخش قلب آگاه و کلید درهای حکمت است. حضرت امام حسن (ع) ، بحارالانوار ، ج 7 ، ص 115
یکی از انواع مهارتهای تفکر که متخصصان تعلیم وتربیت ضرورت آموزش وپرورش آن را در افراد پذیرفته و مورد تاکید قرار داده اند مهارت تفکر نقادانه است . منظور از تفکر نقادانه ، تفکر منطقی است که معطوف براین است که فرد چه تصمیمی بگیرد و چه کاری انجام دهد.
تفکر نقادانه ، تفکری است که در جستجوی شواهد ، دلایل و مدارک برای یک قضاوت و نتیجه گیری است . لازمه ی این نوع تفکر آن است که فرد به جستجو، ارزیابی ، تجزیه وتحلیل اطلاعات بپردازد ، درپی شواهد و مدارک عینی و واقعی باشد ، دیدگاه خودرابراساس شواهد و مدارک عینی تغییر دهد ، موقعیت و شرایط را به صورت کلی در نظر بگیرد و بتواند واقعیت ها را از فکرها ، حدس ها ، فرضیه ها و عقاید جدا کند.
مهارت هشتم : مهارت تفکر خلاق
بندگی خدا به زیادی عبادت نیست بلکه به بسیاری تفکردرامرآفرینش است. حضرت امام رضا(ع)
یکی دیگرازمهارتهای تفکر،تفکرخلاق است .منظورازتفکرخلاق ، توانایی تولیدوخلق افکار، فرآیندها،تجارب واهداف است. به عبارت دیگر مهارت خلاقیت ، توانایی تصوروتولید چیزی جدید می باشد.تفکرخلاق باعث می شود فردبرای مشکلات زندگی خودراه حل های متعدد ومتنوع به دست آورد ومانع از تحجر ذهن ویا دیدگاه تونلی می شود.
نکته مهم واساسی آن است که هرفردی می تواند خلاق باشد. همچنین برخلاف تصوررایج ، همه ی انسانهادارای خلاقیت هستند، نمونه ی آن کودکان می باشند که خلاقیت بسیاربالایی ازخود نشان می دهندولی ازآن جایی که این استعداد فرصت پرورش نمی یابد معمولا" رشد زیادی نمی کند. به همین دلیل ضروری است درمدارس شرایطی ایجادشودتااین توانایی واستعدادرشدوپرورش بیشتری بیابد.
مهارت نهم : مهارت مقابله با هیجان:
نیرومندترین شما کسی است که به هنگام غضب برخود تسلط داشته باشد.پیامبراکرم(ص)
این توانایی فردراقادر می سازد تا هیجانها رادرخودودیگران تشخیص داده، نحوه ی تاثیرهیجان بررفتاررابداندوبتواندواکنش مناسبی به هیجانهای مختلف نشان دهد.
چهارنوع هیجان اصلی داریم.ترس،غم،شادی وخشم.احساسات دیگرترکیبی ازاین چهارنوع هستند. احساسات مااززمان تولدشکل می گیرند ونقش مهمی درزندگی مان ابفا می کنند. تجارب وارتباطات اجتماعی مابرگرفته ازاحساسات وهیجانات ماست. اگرباحالات هیجانی مثل غم،خشم یا اضطراب درست برخورد نشود این هیجانات تاثیرمنفی برسلامت جسمی وروانی داشته وپیامدهای منفی ایجاد می کنند.
مهارت دهم وآخر: مهارت مقابله با استرس:
استرس می تواند یک فردرابشکند ، فرددیگری را به مبارزه وادارد، به فردی دیگر درس جدیدی بدهد.هرتغییری درزندگی یک استرس است.این تغییرات سازگاری جدیدی را می طلبند .بنابراین هرتغییری که نظم زندگی معمول رابرهم می زند ومارامجبوربه سازگاری با شرایط جدید می کند، استرس ایجاد می کند.خواه استرس کوچکی مثل شلوغی صف اتوبوس باشدخواه استرس بزرگی مثل طلاق.
استرس چه شدید ویا چه ضعیف،مسلما" واکنش عاطفی متنوعی رادرفردبرمی انگیزد وباعث احساساتی همچون اضطراب،خشم،ترس و... می شود.
استرس ها هم فردوهم محیط راتحت تاثیرقرارمی دهند جالب است بدانید استرس تنها شامل موضوعات منفی نمی شود ، بلکه وقایع مثبت هم ممکن است استرس زاباشد. مثل ازدواج،بچه دارشدن، کارجدیدو...
باآموزش برخی مهارتهای مقابله ای می توان فشارهای روانی موجود راکنترل کرده و ازایجاد برخی فشارها جلوگیری نماییم.
سه عامل مهم درمقابله با استرس وجوددارد:
1- ویژگی های محرک تنش زا ومیزان کنترل ما بر یک رویداد
2- ویژگی های شخصی مثل توانمندی واعتماد به نفس بالا